Specyfika diagnozy i konsultacji psychologicznej dziecka
Diagnoza psychologiczna ogólnie rzec biorąc to specyficzne postępowanie psychologa zmierzające do opisu funkcjonowania diagnozowanej osoby (dziecka, dorosłego, rodziny itp.). W aspekcie praktycznym przybiera często postać opinii psychologicznej, opinii psychologiczno-pedagogicznej. Stanowi tym samym dokument zawierający zalecenia do postępowania z dzieckiem w domu dla rodziców oraz zalecenia dla nauczycieli, dotyczące metod pracy i oceniania uczniów. Opinie z poradni psychologiczno-pedagogicznych przykładowo uprawniają także do dostosowania warunków na egzaminie ósmoklasisty, czy też egzaminie maturalnym (min. poprzez wydłużenie uczniom czasu pisania egzaminu). Diagnoza to także efekt procesu diagnozowania, może również przybrać formę kategoryzacji – etykiety, rozpoznania np. autyzm, upośledzenie umysłowe, zaburzenia osobowości typu „borderline”.
Diagnoza psychologiczna nie jest celem samym w sobie, jest narzędziem, które pozwala:
- określić stan początkowy osoby badanej;
- identyfikować zaburzenia i problemy, odnosząc się do norm rozwojowych;
- monitorować zmiany i ewentualnie wprowadzać korekty do programu terapeutycznego.
Na konsultację i diagnozę do psychologa należy udać się w każdej sytuacji, kiedy to niepokojące objawy, myśli czy zachowania utrudniają normalne funkcjonowanie, a samodzielne próby, (czy wraz ze wsparciem bliskich osób) nie przynoszą ulgi czy też rozwiązania sytuacji, w której się znaleźliśmy.
Specyfika diagnozy psychologicznej dziecka polega natomiast na tym, że dzieciom często brakuje świadomości symptomów patologicznych, motywacji, aby zgłosić się na terapię. Sytuacja trudna, w której się znajdują, może być jedyną im znaną. To osoby trzecie (rodzice, opiekunowie, nauczyciele) kierują je na konsultację/terapię do psychologa.
Narzędzia diagnostyczne powinny uwzględnić specyfikę wieku dziecięcego np. niską samoświadomość. Dobrze, gdy diagnozowanie przybiera formę zabawy, przykładowo przy wykorzystaniu technik arteterapii (rysunki, wyklejanki, inne formy zabawowe z użyciem pomocy plastycznych i edukacyjnych).
Często „problem” dziecka to problem całej rodziny, dlatego warunkiem efektywności terapii jest włączenie w nią osób ze środowiska dziecka (rodziców, rodzeństwa, dziadków) – nierzadko terapia rodzinna, ale też współpraca z przedstawicielami innych profesji (nauczyciel, lekarz pediatra, neurolog, psychiatra, logopeda, rehabilitant itd.).
Bardzo ważne jest, aby uzupełnić diagnozę negatywną (świadczącą o zaburzeniach) diagnozą pozytywnych cech dziecka, jak i pozytywnych cech jego środowiska. Korzystniej unikać komunikowania dziecku jego zaburzeń, a motywować podkreślając pozytywy.
Jak przygotować dziecko do wizyty u psychologa?
Zanim dziecko odwiedzi gabinet psychologa, należy z nim porozmawiać. Dziecko ma prawo czuć się zaniepokojone, zaskoczone sytuacją, że ma iść do osoby, której nie zna. Młodszym dzieciom można powiedzieć coś w stylu: „Wiesz, jutro pójdziemy do takiej Pani, która chciałaby Ciebie poznać i się z Tobą pobawić. Pani pewnie też jest ciekawa, jak ładnie potrafisz rysować”. Jeśli dziecko jest starsze to zadaniem rodziców jest zapewnienie o dobrym zamiarze oraz chęci znalezienia sposobu rozwiązania problemu np. „Pójdziemy porozmawiać z tą Panią, ponieważ już wielu dzieciom pomogła poradzić sobie z (…) Pani zna różne sposoby, o których ja nie mam pojęcia”. Jeśli dziecko jest jeszcze starsze to możemy wprost powiedzieć, np. „W ostatnim czasie trudno nam się porozumieć. Chciałabym aby było tak jak dawniej. Może to ja robię coś niewłaściwego, a może ja i ty; potrzebna nam jakaś wskazówka, aby znowu było nam lepiej/łatwiej rozmawiać.”
Podsumowując, zawsze warto sprawdzić, jeśli cokolwiek niepokoi w rozwoju dziecka. Niepokój rodzica czy wychowawcy to wystarczający powód do konsultacji ze specjalistą.
Sylwia Wysocka-Sollich